Prawnikiem niewykonującym zawodu zaufania publicznego jest osoba, która ukończyła studia prawnicze w Polsce i uzyskała tytuł magistra prawa lub ukończyła zagraniczne studia prawnicze uznawane w Polsce. Prawnikiem wykonującym prawniczy lub pokrewny zawód zaufania publicznego jest adwokat, radca prawny, notariusz, rzecznik patentowy i doradca podatkowy.
Doradca prawny to osoba, która świadczy usługi prawnicze, ale nie należy do żadnej korporacji ani nie posiada uprawnień adwokata czy radcy prawnego.
Choć ich uprawienia są dość podobne do prawników, którzy ukończyli aplikację, to kompetencje tych drugich są po prostu szersze.
Choć najczęściej z problemem prawnym udajemy się do adwokata czy radcy prawnego, to także doradca może nam udzielić porady prawnej. Wiele osób, które ukończyły prawo na Wydziale Prawa i Administracji albo nie wybiera aplikacji albo nie udaje się im na nią dostać. Wówczas mogą wybrać karierę doradcy prawnego, który działa w oparciu o ustawę o swobodzie działalności gospodarczej.
Doradca prawny może udzielać porad prawnych, a także przygotowywać projekty pism. Generalnie może również reprezentować swojego klienta przed sądem, ale nie w każdej sprawie.
Prawnik może na podstawie podjętej przez siebie działalności gospodarczej udzielać opinii prawnych. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej stwarza prawnikom przestrzeń do udzielania zwykłych porad prawnych, zwanych potocznie opiniami prawnymi. Porady doradców prawnych nie są poradami prawnymi w sensie stricto, a jedynie opiniami prawnymi – czyli konkretnymi odpowiedziami na zapytanie prawne. Na podstawie podjętej działalności gospodarczej prawnik nie może natomiast reprezentować stron przed sądem (uprawnienia takie posiadają wyłącznie pewne kategorie osób, na mocy stosownych przepisów k.p.c. – np.: art. 87 czy też k.p.k.). Powód jest prosty – nie jest radcą prawnym ani adwokatem. Do udzielania opinii prawnych prawnikowi nie jest potrzebne ubezpieczenie OC. Oczywiście osoba, która zapłaci za usługę i uzna, że w wyniku złej interpretacji przez prawnika poniosła stary, ma prawo ubiegać się o odszkodowanie w procesie cywilnym. W tym przypadku przedsiębiorca będzie skarżył przedsiębiorcę. Zaletą prowadzenia doradztwa prawnego jest to, że takie podmioty nie podlegają zakazowi reklamy. Dotyczy on tylko członków Palestry.
Przede wszystkim doradcy prawni nie mogą być pełnomocnikami tam, gdzie przepisy prawne wymagają przymusu adwokacko-radcowskiego, czyli m.in. przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym czy Trybunałem Konstytucyjnym (skarga konstytucyjna powinna zostać sporządzona i podpisana przez adwokata lub radcę prawnego).
To co odróżnia doradcę prawnego od adwokata to także to, że nie mają oni obowiązków zachowania w tajemnicy tego, co usłyszeli od swojego klienta w związku z udzielaniem porady czy prowadzeniem sprawy. Oznacza to, że doradca prawny wezwany przez sąd na świadka, nie będzie mógł uchylić się od odpowiedzi na pytanie, które będzie dotykało tych kwestii. Adwokat czy radca prawny takie uprawnienie posiada.
- Uregulowaną sytuację prawną w zakresie określania kwalifikacji, sposobu uzyskiwania uprawnień zawodowych, form wykonywania zawodu, nadzoru nad wykonywaniem zawodu, zakresu i trybu egzekwowania zawodowej odpowiedzialności mają wyłącznie adwokaci, radcowie prawni, notariusze, rzecznicy patentowi i doradcy podatkowi.
- Najszerszy zakres pomocy prawnej (pozasądowej i sądowej) mogą świadczyć adwokaci i radcowie prawni (różnica między nimi polega tylko na tym, że radcowie prawni nie mogą występować w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym lub w postępowaniu o przestępstwa skarbowe).
- Wyspecjalizowaną pomoc prawną zapewniają notariusze (sporządzanie, poświadczanie dokumentów) rzecznicy patentowi (sprawy z zakresu własności przemysłowej i nieuczciwej konkurencji) i doradcy podatkowi (doradztwo podatkowe) – pomoc ta w ramach ich specjalizacji ma najszerszy zakres.
- W określonych przypadkach występuje tzw. przymus korzystania z pomocy prawnika (adwokacki, radcowski, notarialny i rzecznikowski) lub też pewne czynności zawodowe mogą być wykonywane wyłącznie przez przedstawicieli określonych profesji (doradztwo podatkowe mogą wykonywać wyłącznie doradcy podatkowi, adwokaci, radcowie prawni i biegli rewidenci).
- Spośród ww. prawników tylko adwokaci, radcowie prawni, notariusze, rzecznicy patentowi i doradcy podatkowi podlegają nadzorowi w zakresie wykonywania zawodu, odpowiedzialności dyscyplinarnej (zawodowej) i obowiązkowemu ubezpieczeniu OC.
- Spośród ww. prawników tylko adwokaci, radcowie prawni, notariusze, rzecznicy patentowi i doradcy podatkowi mają szczególne prawa i obowiązki zawodowe, w tym obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, a zwolnienie ich z tego obowiązku może nastąpić tylko wyjątkowo w ramach postępowania karnego (najmniejsze możliwości zwolnienia z tajemnicy dotyczą adwokatów i radców prawnych).
- Sytuacja prawna prawników niewykonujących zawodów zaufania publicznego w zakresie określania kwalifikacji, sposobu uzyskiwania uprawnień zawodowych, form wykonywania zawodu, nadzoru nad wykonywaniem zawodu, zakresu i trybu egzekwowania zawodowej odpowiedzialności jest nieuregulowana. Świadczą oni usługi niekwalifikowanej pomocy prawnej w ramach swobody działalności gospodarczej w ograniczonym zakresie pomocy prawnej. Sytuacja ta może ulec zmianie, gdy zostanie uchwalona ustawa regulująca w sposób pełny i kompleksowy kwestie pomocy prawnej, w szczególności określająca, kto i w jakim zakresie będzie mógł świadczyć usługi prawne.
Zawód doradcy prawnego staje się popularny, ponieważ społeczeństwo w wielu sytuacjach napotyka na swojej drodze różnego rodzaju regulacje i ustawy, których nie rozumie lub wobec których musi się ustosunkować. Plusem dla osób korzystających z usług doradztwa prawnego jest przede wszystkim cena takich porad. Niejednokrotnie są one o wiele niższe, niż usługi zawodowego adwokata bądź radcy prawnego. Co więcej, w Polsce funkcjonują również punkty, w których poradę prawną można uzyskać całkowicie bezpłatnie.
